Zalety i wady dializoterapii

Terapia: Problemy związane z przeszczepami

Przeszczep nerki jest najlepszą metodą leczenia nerkozastępczego – przedłuża życie i poprawia jego jakość. Jest też co najmniej o połowę tańsze od dializoterapii.

Każdy pacjent z nieodwracalną niewydolnością nerek powinien być rozważany jako potencjalny biorca przeszczepu nerkowego. Zabieg przeszczepienia nerki wykonuje się u chorego leczonego dializami albo jeszcze przed rozpoczęciem dializoterapii (przeszczepienie wyprzedzające). Nerka do przeszczepu może pochodzić od żywego dawcy spokrewnionego z pacjentem lub od zmarłego. Polskie prawodawstwo nie zezwala na przeszczepienie narządów od żywych osób niespokrewnionych. Wybór biorcy odbywa się na podstawie programu komputerowego, według algorytmu jednolitego dla wszystkich ośrodków transplantacyjnych. Przeszczep nerki otrzymuje biorca, którego tkanki są najbardziej zgodne z tkankami dawcy, oraz pacjent najdłużej oczekujący.

Akty prawne

Aspekty prawne transplantacji reguluje znowelizowana ustawa z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Stroną organizacyjną kieruje podlegające Ministerstwu Zdrowia Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne Poltransplant. Do jego zadań należy koordynacja pobierania i przeszczepiania narządów, prowadzenie centralnego rejestru sprzeciwów, prowadzenie krajowej listy osób oczekujących na przeszczep, rejestrów przeszczepie i żywych dawców. Transplantologia jest jedną z najlepiej kontrolowanych dziedzin medycyny w Polsce. Każdy pacjent jest rejestrowany, a wyniki przeszczepiania nerek trafiają do Ministerstwa Zdrowia w corocznych raportach.

Liczby

Pierwszego udanego zabiegu przeszczepienia nerki od zmarłego dawcy dokonał 26 stycznia 1966 r. w Akademii Medycznej w Warszawie zespół kierowany przez wybitnego chirurga prof. Jana Nielubowicza, przy współpracy nefrologa prof. Tadeusza Orłowskiego.

Dziś zabiegi przeszczepienia nerki wykonywane są w 18 ośrodkach transplantacyjnych

w Polsce, w tym w jednym pediatrycznym (Centrum Zdrowia Dziecka). U chorych

z cukrzycą wykonuje się zabiegi jednoczasowego przeszczepienia nerki e trzustki – wówczas pacjenci nie wymagają leczenia insuliną, zahamowany zostaje postęp powikłań cukrzycy.

Do końca 2006 r., w Polsce wykonano 12 908 zabiegów przeszczepienia nerki. W 2006 r. przeszczepiono nerki łącznie 917 biorcom. To mniej niż w 2005 r., w którym przeszczepiono 1069 nerek. Średni wiek biorców nerek w Polsce wynosi około 42 lat, a czas oczekiwania na przeszczep – około 30 miesięcy. Liczba transplantacji (23,6 na milion przy zapotrzebowaniu 50 na milion mieszkańców) mieści się w średniej europejskiej, wykonujemy więcej transplantacji niż Niemcy czy Włosi, ale mniej niż Austryjacy, Francuzi i Czesi. W Europie przodują Hiszpanie, gdzie liczba transplantacji wynosi około 47 na 1 mln mieszkańców.

Zwiększenie puli dawców to jedno z wyzwań medycyny transplantacyjnej

Rozwiązaniem jest lepsze pozyskiwanie nerek od dawców zmarłych oraz liczniejsze przeszczepy od dawców żywych. Odsetek transplantacji nerek od żywego dawcy jest

w Polsce bardzo niski – nie przekracza 3 proc. Dla porównania – w USA wynosi ponad 50 proc., a w Szwecji i Norwegii – 40 proc. W 2006 r. jedynie w 18 przypadkach nerki pobrano od żywego dawcy.

Pacjenci zgłaszani są przez stacje dializ na krajową listę osób oczekujących na przeszczepienie (KLO) prowadzoną przez Poltransplant. W 2006 r. w KLO zarejestrowanych było 2301 potencjalnych biorców, w tym nowych zgłoszeń odnotowano 1196.

Liczba zgłaszanych do przeszczepienia nerki chorych dializowanych jest stanowczo za niska, wynosi około 8 proc., a powinna sięgać co najmniej 15 proc. Różną aktywność wykazują poszczególne stacje dializ – najlepsze zgłaszają do transplantacji nawet 25 proc. swoich chorych.

Bariery

Przyczyny zbyt małej w stosunku do potrzeb liczby transplantacji nerek to m.in. bariery etyczne, obyczajowe, brak powszechnej akceptacji społecznej dla pobierania narządów od zmarłych, trudności organizacyjne i ograniczenia finansowe. Przeszczepienie nerki jest drogą procedurą medyczną, ale z ekonomicznego punku widzenia o połowę tańszą niż dializoterapia.

Pokonywaniu tych barier służy akcja edukacyjna, kampanie medialne prowadzone przez Poltransplant, Polskie Towarzystwo Transplantacyjne, organizacje pacjentów po przeszczepieniu oraz niedawno powstałą Polską Unię Medycyny Transplantacyjnej. W 2006 r. powołano Studium Koordynatorów Pobierania i Przeszczepiania Narządów. Będzie ono szkoliło lekarzy i pielęgniarki dla celów medycyny transplantacyjnej.

Wyniki

Transplantologia to dynamicznie rozwijająca się dziedzina medycyny, w której odnotowuje się olbrzymi postęp. Przeszczepianie nerek to powszechnie uznawana, skuteczna i bezpieczna metoda leczenia. Dobre, porównywalne ze światowymi, wyniki przeszczepiania nerek w Polsce to efekt m.in. pokonywania barier immunologicznych transplantacji, udoskonalenia sposobów ich przechowywania przed przeszczepieniem, rozwoju technik chirurgicznych, wprowadzania nowych skutecznych leków immunosupresywnych oraz zapobiegania i leczenia powikłań infekcyjnych.

Roczne przeżycia przeszczepu nerki wynoszą 95 proc., a pięcioletnie – 77 proc. Problemem pozostaje jednak poprawa tzw. wyników odległych, gdyż z czasem dochodzi do utraty funkcji przeszczepionej nerki i konieczności ponownego leczenia dializami lub wykonania kolejnej transplantacji.

Czynny przeszczep nerki po dziesięciu latach ma ponad połowa pacjentów.

Prof. dr hab. med. Magdalena Durlik

Dyrektor Instytutu Transplantologii Akademii Medycznej w Warszawie

Napisz komentarz